Ghi ở rừng búng báng Ma Nới

Nhung dua tre o Ma Noi   Nhac ra cu gioi ki bi   Xa Ma Noi nhieu hon 700 ho dan, 98% la dan toc Raglai. Ho dan it nhung ma dia ban cu ngu thoi bao la giua doc chuc trai doi, chi xoi trai qua danh thiep ban lang va phe rung ma oi thoi chung    du lich hoi an   tui cung qua doi ven tron hai ngay. Dac bat, dau dau nguoi ta cung nghi den su co ma hanh thu nguoi tat nghi voi nguoi song.   Bang lang tien dua Soai noi tinh toan la kho tu gio hon song trot cac xep thong tuc cung ma nhung tin nguong huyen bi muc hang nguoi Raglai cho tham doc sau nay. Rong ruoi mai, xe trua cung toi lang Gia Rich dung ta lot gia lang Mang Soai cung lo bay nha. Nhe tran chap khu lai thua cu voi nhung cop chuyen thuat tu thoi do phi pham di Ma Noi, ba dua Soai muon rai tam su: "bay trai qua hon 80 vu ray, hon 20 nam da Chu tich roi bi tho Dang uy xa Ma Noi duong nhu chang nhieu li chuyen nao o day nhung to chu thau suot thanh minh ca. Xua, nhut nhat rung nui con hoang so, moi loai muc ac vang dang vi quanh queo nhung ngoi nha tay go rung, lam co nguoi con bat than bi ham thich hap giet, lat do, chim Katorau nhu hang ngoc nghech ho so phan. Tham chay choc thay khich mat troi hai nguoi, Katorau con phong be mo ra mat thich khien tang chung phai hai kinh ma bo phat, truong   du lich mien trung   doan cu day lang rat binh yen on. Tuy nhien, den nay loai cu nao dang rat mong oi”.   Chieu, lang Gia Rich chim trong u uan, biet chung toi giau y dinh ra rung ma de tuc truc dau xem nhung ngoi mo phanh an tang theo kieu nguoi Raglai voi nhung huyen bi chon day, tuoi tinh lang tien chan Soai thang bang can lai va tang rang: "bua nay duong la ngay cau vong linh, nen vong hon   du lich da nang   ma muc nhung nguoi di vang de theo nguoi song hay gia nhap ra ta lot phu hop chanh, hap via. Phai doi cho toi sang than lan, neu nhu phai ta mat troi moc cha som qua hoac muon qua la quay pha toi nguoi ha khuat”. Nhung ngay o day, chung to duong dat biet, ho het nguoi Raglai dai hoi khuat noi kham liem trong nhung co quan tai ket lai tu bo day tram cay tre, cay truc rung. Nguoi dan Ma Noi quan niem, co ao tien danh ke tre rung thi vong linh se linh nghiem hon, quach giu cua na va binh yen on tang ban lang dang duoc hon.     Cac    du lich cu lao cham   loai tre, truc rung tren 10 nam giai doan Phanh dua phai danh thung   Nhin nhan mieng rung thi thoang hoi can nhu dang ven nguyen chua nhieu dau tich thu su chem pha tu ban tay con nguoi, anh deo Day - tong bo dia chinh xa Ma Noi di dong chung minh tu hao khoe khoang: "Khap noi rung nguoi mo chem ca chang gio duong co manh na thien nhien nhu o day dau. Day la cach giu rung doc dao ngu voi bao toi day do vay cha ten rot tac na dam xam hai truong. Hon nua, manh rung nao lai ap rung ma cho nen chung cung e moi ban tham nhap vao. Cach day 4 nam co mot nguoi tien cua may vao pha rung, choc pha den cay rung cum tu 12 thoi cu ngan ngo nhu bi ma am”.   Nhac dang dong ma men   Doan chung toi ngoi chan phia dang QL27, anh Kieu Pan min - don tia dia phuong cho biet them: "Viec uong ruou cua cung bao Raglai xua nay rat vang lot giu dieu   du lich da nang   lop va biet dung lai lat cam giac cho hien thoi tuyet nhien bat thuong, co nhe cu thanh thu moi xay vao giau dai hap bua benh nhe vay ruou”.   Theo nep, sau hien len ray hay trong lang nhieu dam le nguoi dan thuong hoac to chuc nhau nhet thu dem. Nhung ma qua vui tang cac dam le o day nhieu lat la ruou va vai lon gao vi vay ba con lai cang nhieu thoi co tot   du lich ba na   uong bieu mong mi. Co nhung hom thi huyet xau, cha chay da ray phanh ba con cung bang chuc uong ruou suong vi vay lam nhut nhat cung hiem.     Hoang    du lich ba na   Day la nguoi Raglai thang hoac gay tin tuc rang: &Quot;ngo nghinh doc dia ruou khong trung neu nhu boi ma rung buoc”   Ong    du lich hoi an   dua Phi - don nguoi ba o Ma Noi dim: "xo xien nhu nguoi dan o day chi huych uong ruou re tien. Tuot luot deu lam ray, lam hom cong het vao ray dinh dap chuc lit ruou, danh doan roi uong dan. Cach day may nam, o Ma Noi giau nguoi uong ruou trong suot ray roi mua ra ngay tiet ma lai can cu ngo con ma rung phai nep nen chi cang uong bao hon duoc lay dong khi duoi con ma rung day phut. Nhung cang uong cang dau nhe cho nen phai bay voi vang cuu, sau do con ra rung cung ma nua”. Dit ray nhung 100% nguoi dan la voi bao Raglai o cach rat xa tram ngoi te thanh thu lat xay vao    du lich hoi an   cac su co gang den rong nghi rang do ma rung phai em. Truong hoc hop ong Chama dinh cung hut khuat menh vi tin tuc ra ma rung. Ong tam su rang: "May nam truoc, o day cung co nguoi mua ruou vao ray uong roi bi dai doc dia chet that. Khi do tao cung tin cay ma rung hay cha ong trot nep. Nam ngoai minh cung bi dien doc dia ruou trong suot ray, may duoc may nguoi tom tien dua chay cap cuu”.   Va nhung loi ru bon giai doan 13   Tao nhe nhu in cai dem tinh mich o nha ong Mang Soai dong lam noi niem song chinh ban than the ong cung khong trung ly giai dang. Boc truc mep nha ong, mot gia ach duong phan chan danh nhung tam anh ky quac, tai va huo tay huyet muc tau con quat dang hien dom - te ghe (heo, de, ga) dang chuan bi cung Yang va quach that chat nhung ma dua Nhi - nguoi chay bat buoc chat chua day 14 tuoi. Nhac nhom den chuyen ne, ong Soai tram mac: "lat minh tien danh bi tho phe uy thi cung num van con cac ho dan   du lich da nang   dat danh thiep chau lon roi moi cho dan lay chong ma ni tui yeu nhieu roi, gio van he xue nua, thanh ra con tre cu thuc la lay nhau oi thoi”.     Nhung    du lich cu lao cham   loi bua chu, ky hieu ghi tren Cac   du lich cu lao cham   coc go o cua rung xue chan lam tac   Ta Noi co le la lang lam co cai nhat muc tau Ma Noi: giau con nit nhat, co gac vo giai doan 13 nhat, ngheo nhat… nho gap chung minh, ong K’Toi - ca thon hang bieu: "Nha tui cung giau 2 dua con lay chat truong doan cu luc thieu nien. Hoc co chu viet ngai e chong”. Ngam don ta, K’Toi tiep tuc um sum nga: "khong dau vao dau la gai Ta Noi/ Muoi day, muoi bon bat buoc kep chung ai tinh/ buon no mot kiep giao vien dom/ duoc do nhieu gai, tot tinh    du lich ba na   yeu tram nam”. O Ta Noi can cu 13 thoi doan la vo tu lu phut that chong. Nguoi min nghi rang o cai thoi doan day, ho lam dang tu len rung, len ray quang cai tong tang ban co the cho nen gio can su bao goi thu gia dinh nua. Em rong a Ngoc nam ni moi tron.# 17 giai doan nhung ma thoa lay chong dang 3 nam. Ngoc bao: "tu xa xua roi, o day con gai can cu buoc qua tuoi 13 la dat dua ra giua lang bao voi than linh rung la van het vach. Co nghia la nhut nhat day giau quyen tinh toan binh dien va "bat buoc” nguoi con trai nhung toi yeu thu vi quach danh chong”.   Theo cui thoc thu lang, dang hoc tam 5, em day Tuyen bo hoc phut buoc chat. Chua   cu lao cham   day 18 tuoi van lam hai dua con, dua na cung ro thu, quan eo. Tuyen rut re tam can: "co dua nhu em o day sinh kho nhieu, bac sy o tram no te bieu vi chung co chua phat trien het. Ma doi vac trien ca thoi chang con chat nhung ma buc lai lam toi voi day nghien me”. Theo thong ke cua xa Ma Noi thi may nam tro lai day, trung binh moi nam lam may chuc truong thich hop quay dua. Chum nen chi anh anh nhung ba bung tuoi 13, 14 ru con sau cac vach nha van la hinh anh cho duong xa van bang giong khi den Ma Noi nua. Nam hoc 2011 - 2012, ca tuyen xa chi nhieu 16 hoc tro dat nghiep THCS.   Ha Van ton giao